बंगळुरु, 14 नोव्हेंबर (हिं.स.)। प्रसिद्ध पर्यावरणवादी आणि पद्मश्री पुरस्कार विजेत्या सालूमरदा थिमक्का यांचे शुक्रवारी वयाच्या ११४ व्या वर्षी बंगळुरू येथील एका खाजगी रुग्णालयात निधन झाले. त्या काही काळापासून आजारी होत्या आणि त्यांच्यावर उपचार सुरू होते. थिमक्का यांचे निधन हे देशाच्या पर्यावरण चळवळीचे मोठे नुकसान आहे.

वृक्षमाता किंवा झाडांची आई म्हणून ओळखल्या जाणा-या सालूमरदा थिमक्का हे नाव भारतात पर्यावरण संवर्धनाचे समानार्थी बनले आहे. कर्नाटकातील या महान व्यक्तीने, कोणतेही औपचारिक शिक्षण न घेता, पूर्ण समर्पणाने शेकडो झाडे लावली आणि स्वतःच्या मुलांप्रमाणे त्यांचे संगोपन केले. त्यांच्या निधनाने एका युगाचा अंत झाला, परंतु निसर्गावरील त्यांचे अढळ प्रेम आणि उल्लेखनीय कार्य येणाऱ्या पिढ्यांसाठी अमूल्य प्रेरणा आहे. त्या विशेषतः ३८५ वटवृक्षांची लागवड आणि काळजी घेण्यासाठी ओळखल्या जातात, ज्यामुळे त्यांना राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यता मिळाली.

परिचय -

थिमक्का यांचा जन्म ३० जून १९११ रोजी कर्नाटकात झाला. त्यांना कोणतेही औपचारिक शिक्षण मिळाले नाही, तरीही त्या तळागाळातील पर्यावरण कार्यकर्त्यांसाठी एक प्रेरणा झाल्या. त्यांच्या आयुष्यातील सर्वात महत्त्वाचे काम म्हणजे कर्नाटकातील रामनगर जिल्ह्यातील हुलिकल आणि कुडूर दरम्यान ४.५ किलोमीटरच्या पट्ट्यावर वडाची झाडे लावणे. कन्नड भाषेत सालुमारदा म्हणजे झाडांची रांग, ही पदवी तिला तिच्या उल्लेखनीय कार्यासाठी प्रेमाने देण्यात आली. निपुत्रिक थिमक्का आणि त्यांच्या पतीने या झाडांचे स्वतःच्या मुलांप्रमाणे संगोपन करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी केवळ ती लावली नाहीत तर त्यांना पाणी आणि वाढण्यासाठी संरक्षण देखील दिले. वैयक्तिक दुःखातून जन्माला आलेले निसर्गाशी असलेले हे खोल नाते एका उदात्त ध्येयात रूपांतरित झाले.

सन्मान -

आदर आणि प्रेरणा देणा-या थिमक्का यांना त्यांच्या उत्कृष्ट योगदानासाठी त्यांच्या आयुष्यात अनेक सन्मानांनी सन्मानित करण्यात आले. त्यापैकी सर्वात उल्लेखनीय म्हणजे २०१९ मध्ये त्यांना भारताच्या सर्वोच्च नागरी पुरस्कारांपैकी एक असणा-या पद्मश्री पुरस्काराने गौरविण्यात आले. १९९७ मध्ये त्यांना इंदिरा प्रियदर्शिनी वृक्षमित्र पुरस्कार आणि १९९५ मध्ये राष्ट्रीय नागरिक पुरस्कार मिळाला. हंपी विद्यापीठाने २०१० मध्ये त्यांना प्रतिष्ठित नादोजा पुरस्काराने सन्मानित केले. त्यांच्या कार्याने केवळ स्थानिक लोकांनाच नव्हे तर देशभरातील आणि जगभरातील पिढ्यांना पर्यावरणाचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी आणि त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी प्रेरणा दिली.

शोक व्यक्त -

देशभरातील राजकीय नेते, पर्यावरणवादी आणि सार्वजनिक व्यक्तींनी थिमक्का यांच्या निधनाबद्दल तीव्र शोक व्यक्त केला आहे. कर्नाटकचे मुख्यमंत्री सिद्धरामय्या यांनी त्यांना श्रद्धांजली वाहिली आणि वृक्षमाते (झाडांची आई) असे संबोधले. शेकडो झाडे लावणाऱ्या आणि त्यांना स्वतःच्या मुलांप्रमाणे जोपासणाऱ्या थिमक्का यांनी त्यांचे बहुतेक आयुष्य पर्यावरण संरक्षणासाठी समर्पित केले. जरी त्या आज आपल्याला सोडून गेल्या असल्या तरी, निसर्गावरील त्यांच्या प्रेमाने त्यांना अमर केले आहे, असे ते म्हणाले.

---------------

हिंदुस्थान समाचार / हर्षदा गावकर