हा नवोपक्रम पिकांचे अवशेष जाळणे आणि एकदा वापरता येणारे प्लास्टिक यांना पर्याय देईल. हा नवोपक्रम स्वच्छ भारत आणि मेक इन इंडिया मोहिमांना बळकटी देईल- प्रा. पंत

देहरादून, 4 ऑक्टोबर (हिं.स.)। पर्यावरणीय आव्हानांवर संशोधन करणाऱ्या आयआयटी रुरकी येथील संशोधकांनी गव्हाच्या पेंढ्यापासून टेबलवेअर - प्लेट्स, वाट्या, ग्लास, सर्व्हिंग डिश आणि कटलरी - यशस्वीरित्या तयार केले आहेत. हे उत्पादन पर्यावरणपूरक आहे आणि एकाच वेळी पिकांचे अवशेष जाळणे आणि एकदा वापरता येणारे प्लास्टिक या दोन गंभीर पर्यावरणीय समस्यांना पर्याय प्रदान करेल. यामुळे प्रदूषणाची समस्या देखील लक्षणीयरीत्या दूर होईल.

आयआयटीमधील पेपर टेक्नॉलॉजी विभागाचे प्रमुख विभोर के. रस्तोगी यांच्या नेतृत्वाखालील संस्थेच्या इनोव्हेशन इन पेपर अँड पॅकेजिंग (आयएनओपीएपी) लॅबमध्ये हा नवोपक्रम विकसित करण्यात आला आहे. औरंगाबादच्या परासन मशिनरी इंडिया प्रायव्हेट लिमिटेडच्या सहकार्याने रुरकी येथील दोन विद्यार्थ्यांनी गव्हाच्या पेंढ्यापासून टेबलवेअर बनवण्याचा यशस्वी प्रयोग केला आहे.

गव्हाच्या पेंढ्याचे विघटन केल्यानंतर त्याचे जैवविघटनशील आणि कंपोस्टेबल टेबलवेअरमध्ये रूपांतर करणारे हे तंत्रज्ञान मातीपासून मातीपर्यंत या संकल्पनेला मूर्त रूप देते. याचा अर्थ ते पृथ्वीपासून उद्भवते आणि वापरल्यानंतर पृथ्वीवर परत येते.या प्रकल्पाचे नेतृत्व करणारे प्राध्यापक रस्तोगी यांनी सांगितले की पिकांच्या अवशेषांचे उच्च-गुणवत्तेच्या, पर्यावरणपूरक उत्पादनांमध्ये रूपांतर करण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.

हे संशोधन विज्ञान आणि अभियांत्रिकीची पर्यावरणास सुरक्षित आणि आर्थिकदृष्ट्या व्यवहार्य उत्पादने तयार करण्याची क्षमता दर्शवते.भारत दरवर्षी अंदाजे ३५० दशलक्ष टन कृषी कचरा निर्माण करतो, ज्याचा मोठा भाग जाळला जातो किंवा टाकून दिला जातो.हे नवोपक्रम केवळ पर्यावरणीय नुकसान रोखत नाही तर शेतकऱ्यांना उत्पन्नाचा अतिरिक्त स्रोत देखील प्रदान करते, जे कचऱ्याचे संपत्तीत रूपांतर करणाऱ्या वर्तुळाकार अर्थव्यवस्थेच्या मॉडेलकडे एक पाऊल आहे.

आयआयटी रुरकीचे संचालक प्रा. कमल किशोर पंत म्हणाले की गव्हाच्या पेंढ्यापासून टेबलवेअर तयार करण्याच्या या नवोपक्रमामुळे स्वच्छ भारत आणि मेक इन इंडिया सारख्या राष्ट्रीय मोहिमांना बळकटी मिळेल.पंत यांनी सांगितले की पीएचडी विद्यार्थिनी जास्मिन कौर आणि पोस्ट-डॉक्टरेट संशोधक डॉ. राहुल रंजन यांनी मोल्डेड टेबलवेअरच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे.

त्यांनी सांगितले की आयआयटी रुरकी येथील हे नाविन्यपूर्ण संशोधन केवळ पर्यावरणीय समस्यांना तोंड देऊ शकत नाही तर स्वच्छ, निरोगी आणि स्वावलंबी भारत निर्माण करण्यास देखील हातभार लावू शकते, ज्यामुळे शेती, उद्योग आणि समाजाला एकाच वेळी फायदा होतो.

---------------

हिंदुस्थान समाचार / Suraj Chaugule