नवी दिल्ली , 9 नोव्हेंबर (हिं.स.)।भारतीय वायुदल (आयएएफ) १३ ते २० नोव्हेंबर दरम्यान ईशान्य भारतात एक व्यापक लष्करी सराव आयोजित करणार आहे. हा सराव भारताच्या चीन, भुटान, म्यानमार आणि बांग्लादेश या देशांलगत असलेल्या संवेदनशील सीमावर्ती भागात होणार आहे. या सरावात सुखोई-३० एमकेआय, राफेल, मिराज-२०००, तेजस आणि जग्वार यांसारखी प्रमुख लढाऊ विमाने सहभागी होणार आहेत. त्याचबरोबर हवाई संरक्षण प्रणाली आणि एकत्रित संरक्षण प्रणाली देखील यात समाविष्ट असतील.

अहवालानुसार, भारतीय वायुदलाने नागरी उड्डाणांची सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी ईशान्य भारत व्यापणारा नोटम (Notice to Airmen) जारी केला आहे. याचा अर्थ असा की या कालावधीत काही हवाई क्षेत्रांमध्ये नागरी उड्डाणांचे मार्ग बदलले जाणार आहेत किंवा त्यांचे संचालन मर्यादित ठेवले जाईल. या लष्करी सरावाचा उद्देश सीमावर्ती प्रदेशांतील क्षमतेची चाचणी घेणे आणि वायुदल व स्थलदल (थल सेना) यांच्या संयुक्त प्रतिसाद क्षमतेचा तसेच सायबर आणि इलेक्ट्रॉनिक युद्ध प्रणालींच्या कार्यक्षमतेचा आढावा घेणे हा आहे.

हा सराव अशा वेळी होत आहे, जेव्हा बांग्लादेशच्या नव्या अंतरिम सरकार आणि भारत यांच्यात तणावाचे संकेत दिसू लागले आहेत. पंतप्रधान शेख हसीना सत्तेवरून बाहेर पडल्यानंतर अंतरिम नेता मोहम्मद युनूस यांनी अलीकडेच ईशान्य भारताचा चुकीचा नकाशा शेअर केला होता — प्रथम एका पाकिस्तानी लष्करी अधिकाऱ्याबरोबर आणि नंतर तुर्कीच्या प्रतिनिधीमंडळासोबत. युनूस यांच्या या कृतीकडे नवी दिल्लीमध्ये एक गंभीर धोरणात्मक आव्हान म्हणून पाहिले जात आहे.

युनूस यांनी चीनला बांग्लादेशाबरोबर विस्तारित संवादासाठी आमंत्रित केले आणि भारताच्या ईशान्य राज्यांना ‘स्थलरुद्ध’ म्हणत सिलीगुडी कॉरिडॉर म्हणजेच ‘चिकन नेक’च्या संवेदनशीलतेला आंतरराष्ट्रीय चर्चेत आणले. या पार्श्वभूमीवर ईशान्य भारतातील भारतीय वायुदलाचा हा सराव केवळ संरक्षण तयारीचा भाग नसून, एक ठाम राजकीय संदेश देखील आहे — की भारत आपल्या सीमांच्या सुरक्षेबाबत कोणत्याही परिस्थितीत तडजोड करणार नाही.

ईशान्येसोबतच भारताच्या पश्चिम सीमारेषेवरही त्रिशूल २०२५ नावाचा स्थल, नौदल आणि वायुदल यांचा संयुक्त लष्करी सराव सुरू आहे. हा सराव ३० ऑक्टोबरपासून सुरू झाला असून १० नोव्हेंबरपर्यंत चालणार आहे. यात गुजरात आणि राजस्थानमधील विस्तृत क्षेत्रांचा समावेश आहे. मुख्य लक्ष केंद्रे म्हणजे कच्छ आणि सर क्रीक सीमाक्षेत्र — जिथे भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात अनेकदा तणाव निर्माण झाला आहे.

या सरावात भारतीय सैन्याने संयुक्त कारवाई, रिअल-टाइम डेटा शेअरिंग आणि युद्ध समन्वय क्षमतेचे प्रदर्शन केले. त्रिशूल २०२५ मध्ये विविध आधुनिक लष्करी उपकरणे आणि शस्त्रांचा वापर करण्यात येत आहे — ज्यात टी-९० रणगाडे, प्रचंड हेलिकॉप्टर, आकाश क्षेपणास्त्र प्रणाली, ब्रह्मोस सुपरसोनिक क्षेपणास्त्र, तसेच राफेल आणि सुखोई-३० एमकेआय यांचा समावेश आहे.

याशिवाय सी गार्डियन आणि हेरॉन ड्रोनद्वारे सतत देखरेख ठेवली जात आहे, तर कोलकाता आणि नीलगिरी श्रेणीतील युद्धनौका पश्चिम किनाऱ्यावर तैनात करण्यात आल्या आहेत. हा सराव ऑपरेशन सिंदूरनंतर भारतातील सर्वात मोठी लष्करी मोहीम मानली जात असून, याचा उद्देश तिन्ही दलांमधील संयुक्त कारवाई क्षमतेला नव्या उंचीवर नेणे हा आहे.

---------------

हिंदुस्थान समाचार / Priyanka Bansode