नवी दिल्ली , 23 डिसेंबर (हिं.स.)।“भारताने कमी कालावधीतील तीव्र युद्धांसाठी तसेच दीर्घकाळ चालणाऱ्या युद्धांसाठीही सज्ज राहिले पाहिजे”, असे चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ (सीडीएस) जनरल अनिल चौहान यांनी सांगितले.ते सोमवारी आयआयटी बॉम्बे येथे व्याख्यान देत होते. यावेळी त्यांनी स्पष्ट केले की भारताला दोन्ही शेजारी देशांकडून धोका आहे.

जनरल चौहान म्हणाले, “आपल्याला एक शेजारी देश अण्वस्त्रधारी राष्ट्र आहे आणि दुसरा अण्वस्त्रांनी सज्ज देश आहे. त्यामुळे डिटरन्स म्हणजेच प्रतिबंधक क्षमता कधीही कमजोर होता कामा नये.” त्यांनी पाकिस्तान आणि चीन यांची थेट नावे घेतली नाहीत, मात्र जमीनविषयक वाद या दोन्ही देशांशी असल्याचे संकेत स्पष्ट होते. ते पुढे म्हणाले,“दहशतवाद रोखण्यासाठी आपल्याला कमी कालावधीतील, उच्च तीव्रतेचे युद्ध लढण्यासाठी तयार राहावे लागेल, जसे ऑपरेशन सिंदूर. तसेच जमीनविषयक वादांमुळे दीर्घकाळ चालणाऱ्या, भू-केंद्रित युद्धासाठीही तयारी ठेवावी लागेल, मात्र असे युद्ध टाळण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.”

जनरल चौहान यांनी सांगितले की युद्ध आता तिसऱ्या क्रांतीच्या उंबरठ्यावर आहे, ज्याला ते “कन्वर्जन्स वॉरफेअर” असे संबोधतात. या प्रकारच्या युद्धात कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय), क्वांटम कम्प्युटिंग, एज कम्प्युटिंग, हायपरसॉनिक शस्त्रे, प्रगत साहित्य (अ‍ॅडव्हान्स्ड मटेरियल्स) आणि रोबोटिक्स यांसारख्या तंत्रज्ञानाची मोठी भूमिका असेल. ते म्हणाले, “भविष्यात मल्टी-डोमेन ऑपरेशन्स म्हणजेच जमीन, हवा, समुद्र, सायबर आणि अवकाश या सर्व क्षेत्रांत एकाच वेळी कारवाई करणे अपरिहार्य ठरेल. आपल्याकडे दुसरा कोणताही पर्याय उरणार नाही.”

जनरल चौहान यांनी सांगितले की उल्लेखित युद्ध केवळ चार दिवस चालले, मात्र सर्व क्षेत्रांचा एकत्रित आणि वेगवान वापर केल्यामुळे भारताला निर्णायक विजय मिळाला. मल्टी-डोमेन ऑपरेशन्ससाठी लष्कर, नौदल आणि हवाई दलासोबतच सायबर, अवकाश आणि कॉग्निटिव्ह डोमेन (मानसिक युद्ध) यामधील दलांमध्ये सखोल समन्वय आवश्यक आहे.भारत सध्या चीन आणि पाकिस्तान या दोन्ही देशांशी सीमारेषेवर तणावाचा सामना करत असताना जनरल चौहान यांचे हे वक्तव्य आले आहे. तज्ज्ञांच्या मते, लष्कराची तयारी अधिक मजबूत करण्यासाठी आणि नवे तंत्रज्ञान स्वीकारण्यासाठी हे विधान अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

---------------

हिंदुस्थान समाचार / Priyanka Bansode