जगण्यासाठी शरीर दिले, आणि कोणाच्यातरी आयुष्य वाचवण्यासाठी ते परत दिले – हाच खरा मानवधर्म!

आपल्या देशात अनेक लोक दररोज एका नव्या संधीची वाट पाहत असतात – एका नवीन हृदयाची, यकृताची, मूत्रपिंडाची किंवा नेत्रांची. त्यांच्या जीवनाचा तो एक क्षण, जिथे अवयवदान ही संकल्पना देवदूताप्रमाणे येऊन त्यांचे आयुष्य बदलू शकते.

अवयवदान म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर (किंवा काही ठराविक अवयव जिवंत असताना) तिचे सुदृढ आणि कार्यक्षम अवयव दुसऱ्या व्यक्तीस रोपणासाठी (transplantation) देणे. यामध्ये हृदय, यकृत, मूत्रपिंड, फुफ्फुसे, आतडे, त्वचा आणि नेत्र यांचा समावेश होतो.

अवयव दानाचे दोन प्रकार आहेत. जिवंत अवयवदाता (Living Donor):जिवंत व्यक्ती काही अवयव (जसे की एक मूत्रपिंड, यकृताचा एक भाग) दान करू शकते.मृत अवयवदाता (Deceased Donor):मृत्यूनंतर त्यांच्या कार्यक्षम अवयवांचे दान केले जाते. भारतामध्ये दरवर्षी लाखो लोक विविध अवयवांच्या प्रत्यारोपणासाठी प्रतीक्षेत असतात. पण पुरवठा मात्र अत्यंत मर्यादित असतो.दरवर्षी सुमारे 5 लाख लोक अवयवाच्या अभावामुळे मृत्युमुखी पडतात.मूत्रपिंड प्रत्यारोपणाची गरज असलेले रुग्ण: सुमारे 2 लाख

यकृत प्रत्यारोपणासाठी: 50,000 पेक्षा अधिकपण प्रत्यक्षात फक्त 5-10% रुग्णांनाच गरजेनुसार अवयव मिळतात. एक अवयवदाता 8-9 लोकांचे प्राण वाचवू शकतो. मृत्यूनंतर शरीराचा उपयोग दुसऱ्याच्या आयुष्याला अर्थ देतो. अवयवदाता हे समाजातील खरे नायक असतात. काही वेळा अवयवांचा वापर संशोधनासाठी होतो.

अवयवदानाची प्रक्रिया

1. नोंदणी (Registration): इच्छुक व्यक्ती राष्ट्रीय अवयव व ऊतक प्रत्यारोपण संस्था (NOTTO) च्या वेबसाइटवर किंवा इतर अधिकृत संस्थांमार्फत नोंदणी करू शकते. Donor Card दिला जातो, जो नेहमी बरोबर ठेवावा.

2. कुटुंबाची संमती: मृत्युच्या वेळेस अंतिम निर्णय कुटुंबाचा असतो. त्यामुळे कुटुंबाशी चर्चा करून त्यांची सहमती मिळवणे आवश्यक आहे.

3. मृत्यूनंतर प्रक्रिया: Brain Death किंवा Cardiac Death नंतर डॉक्टर्स मृत्यूची अधिकृत घोषणा करतात.

नंतर अवयवांची योग्य तपासणी करून गरजूंना ते प्रत्यारोपित केले जातात.

भारतामध्ये The Transplantation of Human Organs and Tissues Act, 1994 लागू आहे. याचे प्रमुख

अवयव विक्रीवर संपूर्ण बंदी आहे.केवळ कुटुंबातील सदस्यांनाच जिवंत अवयवदान करता येते (विशेष परवानगीशिवाय).मृत्यू झालेल्या व्यक्तीचे अवयव त्याच्या पूर्वसंमतीनुसार दान करता येतात.कायदेशीर रजिस्ट्रेशन आणि रुग्णालयांची मान्यता बंधनकारक आहे.अवयवदानाबद्दल समाजात अनेक गैरसमज पसरलेले आहेत, जे याला मोठा अडथळा ठरतात:अनेकांना वाटते की मृत्यूनंतर शरीर अखंड असावे, नाहीतर पुनर्जन्मात अडथळा येतो.पण सर्व प्रमुख धर्म (हिंदू, मुस्लिम, ख्रिश्चन, शीख) अवयवदानास समर्थन देतात.

माझे शरीर कोणीतरी चिरेल, ही भीती अनेकांना असते.पण ही प्रक्रिया अत्यंत सन्मानपूर्वक केली जाते.ग्रामीण भागात विशेषतः लोकांना याबद्दल पुरेशी माहिती नसते.

सोनू सूद, ऐश्वर्या राय, प्रियांका चोप्रा, यांसारख्या सेलिब्रिटींनी अवयवदानाच्या जनजागृतीसाठी पुढाकार घेतला आहे.डॉ. अपूर्वा पंडित यांच्यासारख्या डॉक्टरांनी हजारो लोकांचे जीवन वाचवले आहे. सरकार, स्वयंसेवी संस्था, रुग्णालये, आणि सामान्य नागरिक – सर्वांनीच पुढाकार घेऊन जनजागृती करणे आवश्यक आहे. शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये मार्गदर्शन सत्रं टीव्ही, रेडिओ आणि सोशल मीडियाद्वारे प्रचार

Donate Life चळवळ

अवयवदानासाठी NOTTO किंवा MOHAN Foundation वर नोंदणी कराDonor Card मिळवा आणि सतत बरोबर ठेवाकुटुंबीयांना तुमच्या निर्णयाची माहिती द्यासमाजात याबद्दल चर्चा करा अवयवदान हे केवळ वैद्यकीय प्रक्रिया नाही, तर ती एक मानवी भावना, सेवा, आणि परोपकाराची मूर्ती आहे. आपण आपल्या मृत्यूनंतरही कोणाला तरी आयुष्य देऊ शकतो – यापेक्षा मोठा धर्म, दान किंवा पुण्य दुसरे कोणतेही असू शकत नाही.एक संकल्प करा – मृत्यूनंतरही उपयोगी पडण्याचा!आणि त्यासाठी फक्त एक पाऊल पुढे टाका – अवयवदाता बना, जीवनदाता बना!

डॉ. प्रकाश सत्यभामा दिनकरराव सिगेदार

अध्यक्ष आरोग्य भारती देवगिरी प्रांत

संपर्क क्रमांक 9422226012

हिंदुस्थान समाचार / KULKARNI AMIT ANIL